Ontwerp Nationaal Programma Landelijk Gebied ter inzage

Het ontwerp NPLG ziet op de transitie van het landelijk gebied,
met als doelen natuur, water en klimaat en de provincies als de
uitvoerende partijen. Het ontwerpprogramma lag tot 27 februari 2024 ter inzage. 

De rode draad bij de transitie is dat het ziet op veranderend gebruik van grond en dus op het maken van inbreuk op eigendom. Het feitelijk realiseren van deze opgave vereist heel ander grondbeleid (het door de overheid inzetten van grondbeleidsinstrumenten om gewijzigd grondgebruik tijdig te realiseren) dan nu gebruikelijk is. Dat komt omdat het huidige Sturend Grondbeleid ziet op het realiseren van lucratieve functies zoals woningbouw. Hierbij wordt de ontwikkeling gefinancierd door de waardestijging van grond en wordt uitgevoerd in samenwerking tussen gemeenten (die maken uit wat, waar en wanneer iets wordt gebouwd en krijgen hun kosten vergoed) en ontwikkelaars/bouwers die (voor hun rekening en risico) het gewenste andere gebruik realiseren door te bouwen.

Bij het realiseren van economisch niet c.q. minder lucratieve functies (zoals het aanleggen van natuur of extensiveren van de landbouw) zal die ontwikkeling niet worden gefinancierd door waardestijging van grond en ook niet door marktpartijen voor hun rekening en risico worden gerealiseerd. Dit zal door de overheid, met de provincies als uitvoerende partijen moeten worden gedaan. Het vereist als eerste bestuurlijke daadkracht, om te bepalen waar ander grondgebruik zal moeten komen en als tweede het feitelijk realiseren door het inzetten van de beschikbare doorzettingsmacht op basis van het grondbeleidsinstrumentarium: minnelijke verwerving, vestigen voorkeursrecht, opleggen gedoogplichten en onteigenen (Actief Grondbeleid). 

Het recente verleden stemt niet optimistisch wat dit betreft, waar provincies sinds 2013 ondanks toezeggingen over het gaan inzetten van hun doorzettingsmacht nog steeds (telkens opschuivende) einddata voor het realiseren van het Natuurnetwerk Nederland niet halen. 

Ook in het ontwerp NPLG worden wat betreft het hoe veranderend grondgebruik te realiseren, geen duidelijke keuzes gemaakt, zodat een vraagteken gezet kan worden bij het realiteitsgehalte van het plan? Het advies is om het ontwerp op dit punt te verduidelijken.

Prof. Dr. W.K. Korthals Altes en wij hebben bovenstaande uitgewerkt in het hoofdstuk: Grondbeleid in het omgevingsrecht; het ontwikkelen van minder lucratieve functies, opgenomen in het boek ‘Omgevingsrecht in gebiedsontwikkeling: verder met een multidisciplinaire aanpak’. Het boek met dit hoofdstuk is vrij toegankelijk via deze link.