Het containerbegrip: nadeelcompensatie
De overheid handelt in het algemeen belang. Door dit handelen kan schade ontstaan. Als die schade wordt veroorzaakt door onrechtmatig handelen of wanprestatie dient die schade vergoed te worden. Als het handelen van de overheid voortvloeit uit wetten of regels, dan is dat handelen rechtmatig. Uit het rechtmatig handelen van de overheid kan ook schade voortvloeien, denk aan dijkverzwaring of het verbreden van een rijksweg. Als dat schade tot gevolg heeft, is de vraag: komt dat nadeel of die schade voor compensatie in aanmerking?
Grondslag: het égalitébeginsel
Als een enkele burger of een bedrijf schade ondervindt vanwege het handelen in het algemeen belang door de overheid en deze schade onevenredig nadelig is, dient die benadeelde daarvoor gecompenseerd te worden. De grondslag voor de plicht tot schadevergoeding als gevolg van rechtmatig overheidshandelen is het égalitébeginsel. Dat is het beginsel van gelijkheid van publieke lasten. Met andere woorden, iedereen moet in gelijke mate de lasten dragen van ingrepen die in het algemeen belang zijn, maar als dit te zwaar (onevenredig zwaar) op een of enkele benadeelden drukt, is compensatie op zijn plaats.
Wat is een onevenredig zware last?
Wanneer kun je nu zeggen dat een last onevenredig zwaar op een burger of bedrijf drukt?
Het meest gebruikte antwoord op die vraag is dat dit afhangt van de omstandigheden van het geval. Die omstandigheden worden bepaald door het causaal verband tussen de schadeoorzaak en de schade en verder de aard, ernst en de duur van de ingreep.
Daarnaast spelen factoren een rol als: had u de schade kunnen voorkomen of beperken, was de schade te voorzien op het moment van verwerving van de gronden of het gebouw.
Wetten en regelingen
De Onteigeningswet voorziet in schadevergoeding bij onteigening. De Wet ruimtelijke ordening voorziet in de mogelijkheid om een tegemoetkoming in planschade te verzoeken voor schade die een gevolg is van bijvoorbeeld een bestemmingsplan of omgevingsvergunning.
De Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten voorziet in een algemene wettelijke regeling voor nadeelcompensatie die in de Algemene wet bestuursrecht zal worden opgenomen. Deze wet is voor een deel in werking getreden per 1 juli 2013 (Stb. 2013, 50; Kamerstukken 32621). Titel 8.4 van de Algemene wet bestuursrecht bevat een regeling voor een zelfstandige verzoekschriftprocedure bij de bestuursrechter voor schadeverzoeken wegens onrechtmatige besluiten en voorbereidingshandelingen. Het deel van de wet dat betrekking heeft op schadeverzoeken wegens rechtmatige overheidsbesluiten is nog niet in werking getreden. Het is nog niet duidelijk wanneer het deel van de wet dat betrekking heeft op schadeverzoeken als gevolg van rechtmatige overheidsbesluiten in werking zal treden.
Er is al wel een aantal specifieke wettelijke regelingen voor nadeelcompensatie in diverse wetten opgenomen; zoals in de Waterwet (artikel 7.14 en 7.15), Tracéwet (artikel 22) of Spoedwet wegverbreding (artikel 17). Ook zijn er 'buitenwettelijke' regelingen zoals Nadeelcompensatieregeling Rijkswaterstaat, en de Verordening Schadeschap Luchthaven Schiphol. Enkele grote steden hebben een eigen nadeelcompensatieverordening (bijvoorbeeld Amsterdam, Groningen, Nijmegen, Rotterdam RandstadRail en Rotterdam Centraal).
Als er geen specifieke regeling is zal een verzoek om schadevergoeding behandeld moeten worden volgens de regels van de Algemene wet bestuursrecht.
De beoordeling van een verzoek
Als er schade ontstaat die naar verwachting vergoed dient te worden is het voor de overheid van belang om te weten wat voor schade te verwachten is en welk deel daarvan voor vergoeding in aanmerking dient te komen. Voor een burger is van belang om het verzoek deugdelijk te onderbouwen en vervolgens in te dienen bij het juiste schadeloket om teleurstelling te voorkomen. Daarnaast is het van belang, voordat een verzoek wordt ingediend en kosten worden gemaakt om dat verzoek te onderbouwen, om in te schatten of de claim gehonoreerd zal worden. In uitzonderlijke gevallen kan de schade hoog oplopen en is een het van belang om vanaf het begin de juiste procedure te volgen. Vanuit onze expertise kunnen wij u daarbij helpen.