De rode draad voor het realiseren van de uitdagende en ingrijpende opgaven voor de fysieke leefomgeving in heel Nederland van dit moment is onverminderd het tijdig kunnen beschikken over de daarvoor benodigde grond.
Van toen Sturend Grondbeleid…..
Op basis van die waarneming heeft Overwater eerder, in 2001, het Kenniscentrum Grondbeleid opgericht met als doel:
- het binnen de onderneming ontwikkelen van kennis over grondbeleid en
- het buiten de onderneming delen van kennis door te publiceren over grondbeleid, cursussen te geven en het voeren van een praktijk.
Met als uitgangspunt het concept Sturend Grondbeleid: het in onderlinge samenhang toepassen van grondbeleidsinstrumenten (Nota grondbeleid, minnelijk verwerven, vestigen voorkeursrecht, sluiten van een realisatie overeenkomst inclusief kosten verhaal en onteigenen), om tijdig over de benodigde grond voor een gebiedsontwikkeling te kunnen beschikken. Dit concept is steeds doorontwikkeld met als kenmerk dat het vooral ziet op het ontwikkelen van lucratieve bestemmingen (woningbouw, bedrijventerreinen, intensieve recreatie, wind- en zonne energie).
…. naar nu Sturend en Actief Grondbeleid
Anno 2022 is er sprake van grote opgaven voor de fysieke leefomgeving, zowel wat betreft lucratieve bestemmingen (met name woningbouw) als niet- lucratieve bestemmingen (infrastructuur, natuur, extensieve recreatie en verduurzaming landbouw).
Het kenmerkende onderscheid bij het realiseren van die twee soorten bestemmingen zijn de verschillende rollen van de overheid op de grondmarkt: bij lucratieve bestemmingen beschikken initiatiefnemers meestal over de grond (daarbij past Sturend Grondbeleid), bij niet-lucratieve bestemmingen verwerft de overheid actief de grond (daarbij past Actief Grondbeleid). Wij definiëren die twee rollen als volgt.
Sturend Grondbeleid, het in onderlinge samenhang inzetten van de grondbeleidsinstrumenten voor het realiseren van een lucratieve bestemming.
Waarbij:
- de gemeente uitmaakt wat, wanneer en waar wordt gebouwd;
- een marktpartij ontwikkelt en bouwt voor haar rekening en risico op (veelal) door haar aangekochte grond;
- de gemeente haar grondexploitatiekosten vergoed krijgt.
De gemeente vervult hierbij, vanuit het algemeen belang, een initiërende en
regisserende rol en is bereid om met marktpartijen samen te werken en te
onderhandelen. Als dan niet, niet tijdig of niet op voor de gemeente acceptabele
voorwaarden tot overeenstemming kan worden gekomen, kan de gemeente het realiseren van de bestemming afdwingen door het verder inzetten van de grondbeleidsinstrumenten.
Actief grondbeleid, het in onderlinge samenhang inzetten van de grondbeleidsinstrumenten voor het realiseren van een niet lucratieve bestemming.
Waarbij:
- de overheid uitmaakt hoe, wanneer en waar een andere functie wordt gerealiseerd;
- de overheid ook verwerft en zorgt voor het feitelijk realiseren van de nieuwe functie.
Nieuwe rol Diana Frikkee en Peter Overwater
Nu Diana Frikkee en Peter Overwater hun belangen in de onderneming hebben verkocht, richten zij zich op het overdragen en delen van kennis m.b.t. het toepassen van grondbeleidsinstrumenten. Concreet betekent dat actief bezig zijn met het door ontwikkelen van het concept Sturend en Actief Grondbeleid en het daarover beleidsmatig adviseren, publiceren en geven van cursussen.
Voorbeelden van recent gegeven beleidsadviezen over het toepassen van grondbeleid gericht op het tijdig kunnen beschikken over grond
Op landelijk niveau hebben we ministeries, het rijksvastgoed bedrijf en Staatsbosbeheer geadviseerd over de beschikbare grondbeleidsinstrumenten en de mogelijkheden van het daar aan toevoegen van de op te richten Grondbank.
Op Provinciaal niveau adviseren we over het toepassen van het voorkeursrecht in relatie tot het realiseren van het Natuurnetwerk Nederland en een provincie brede aanpak van de inzet van grondbeleidsinstrumenten.
Op gemeentelijke niveau, door het opstellen van Nota's Grondbeleid (inclusief kostenverhaal en gronduitgifte) en het een raadscommissie adviseren over de juridische risico's van een voorliggende Samenwerkingsovereenkomst.
Leergang: Tijdig kunnen beschikken over de grond, nu en onder de Omgevingswet door het toepassen van de grondbeleidsinstrumenten
Ook hebben we een leergang Grondbeleid ontwikkeld voor aanbieders van cursussen en opleidingen (Berghauser Pont en het Instituut voor Agrarisch Recht). We onderzoeken momenteel de mogelijkheid om deze leergang via een HBO of WO instelling aan te bieden (vanuit de notie dat we het een maatschappelijk gemis vinden dat kennis over het toepassen van grondbeleidsinstrumenten nog nergens wordt gedoceerd).
(In huis) cursussen over Sturend en Actief Grondbeleid
De leergang wordt tevens gebruikt om 'in huis' cursussen te geven, toegespitst op de individuele provinciale en gemeentelijke opgaven.
Aanbod Kenniscentrum: delen kennis
Graag denken we mee over het door uw organisatie te voeren grondbeleid, door onze kennis met u te delen. Als u daar over wilt overleggen staan
Peter Overwater (poverwater@overwater-grondbeleid.nl, Tel 06 51109638) en Diana Frikkee (dfrikkee@overwater-grondbeleid.nl, Tel 06 11179756) u met plezier te woord.